" فقه " هنوز يوروم ياپيلمامش

 

 خطبەنڭ سنّتلري نەلردر؟

خطبەدە رعايت ايديلمسي گركن سنّتلر نەلردر؟   درت مذهبە گورە آچيقلرميسڭز؟

:جواب

حنفيلرە گورە خطبەنڭ سنّتلري؛ 

 

١. خطيبڭ بيوك و كوچك هر ايكي حدث حالندن تميز اولمسي گركير. بويلە اولماديغي تقديردە اوقوديغي خطبە، كراهتلە برلكدە صحيح اولور. آرايە اوزون بر فاصلە گيرمەمشسە، جنب كيشينڭ اوقوديغي خطبەنڭ اعادە ايديلمسي مندوبدر. 

٢. خطبەيە باشلامەدن أوڭجە خطيب، منبردە اوتورمليدر. 

٣. خطبەيي آياقدە ايراد ايتمەليدر. اوتورارق ويا يان گلەرك ايراد ايتديگي تقديردە، مكروه اولمقلە برلكدە يترلي اولور. 

٤. شدّت قوللانارق فتح ايديلن بلدەلردەكي خطيبڭ، صول الندەكي بر قیليجە طايانمسي سنّتدر. صلح يوليلە فتح ايديلن بلدەلردەيسە، طوروم بونڭ ترسنە اولوب خطيب خطبەيي، قليجە طايانمقسزين ايراد ايدر. 

٥. خطبە اثناسندە صاغە صولە دونمكسزين طوغريجە جماعتە يوڭلير. 

٦. أوڭجە دە بليرتيلديگي گبي بري سنّت، ديگري دە جمعەنڭ صحّت شرطي اولان ايكي خطبە اوقومليدر. 

٧. ايكيسي آراسندە، أوچ آيت اوقوياجق قدر بر سورە اوتورمليدر. اوتورمديغي تقديردە اولا اولان حكمە مخالفت ايتمش اولور. 

 

٨. برنجي خطبەيە باشلامەدن أوڭجە گيزليجە ”اعوذ“ چكوب صوڭرە سسلي اولارق لايق اولديغي شكلدە اللّٰهە حمد وثنادە بولونمليدر. صوڭرە دە اللّٰهدن باشقە طانري اولماديغنە و محمّدڭ (ع ص م)، اونڭ ايلچيسي و قولو اولديغنە طانيقلق ايدوب، اونا صلات سلام گتيرمليدر. گناهلردن، اللّٰهڭ غضب و عذابنى گركلي قيلان داورانيشلردن اوزاق طورولمسي ايچون نصيحت، تهديد و صاقينديرمە بولونمليدر. دنيا و آخرتدە قورتولوشە ايرمەيە وسيلە اولان شيلري خاطرلاتملي، قرآن كريمدن دە بر آيت اوقومليدر. ايكنجي خطبەيە دە اللّٰهە حمد و ثنا ايلە باشلاملى، صوڭرە رسول  اللّهە (ع ص م) صلات و سلامدە بولونملي، مؤمن اركك و قادينلر ايچون دعا ايدوب اللّٰهدن مغفرت ديلەمەليدر. حكمدارڭ و امرڭ ظفر قازانمسي، اقتدارينڭ اوزون سورمسي، خلقڭ فائدەسنە اولان ايشلردە باشاريلي اولمسي ايچون دعا ايتمك مندوبدر. زيرا ابو موسي ال اشعري، خطبەلرندە حضرت عمرە دعا ايدر و صحابيلردن هيچ كيمسە بوڭا قارشي چيقمازدي. خطيبڭ، كنديسنە مخصوص حلوت محلينڭ بر كوشەسندە اوتورمسي دە سنّتدر. جماعتە سلام ويرمسي، خطبەدن أوڭجە محرابدە نماز قيلمسي، هر ايكي خطبەدە دە ايي شيلري امر ايدوب كوتولكلردن صاقينديرمە طيشندە شيلر قونوشمسي مكروهدر. 

 

شافعيلرە گورە خطبەنڭ سنّتلري؛

١. ركنلر آراسندە ترتيبە رعايت ايتمك. شويلەكە: خطبەيە أوڭجە ”حمد“ ايلە باشلانمليدر. 

٢. صوڭرە پيغمبر افنديمزە، صلات گتيريلملي. 

٣. داها صوڭرە تقوالي اولمە توصيەسندە بولونولملي. 

٤. بر آيت كريمە اوقونملي. 

٥. مؤمنلرە دعا ايديلملي. 

٦. ايكنجي خطبەدە مسلمانلرڭ اماملرينە و ادارەجيلرينە، صالح اولمەلري و حقّ يولە يارديمجي اولمەلري ايچون دعادە بولونولمليدر. أوزللكلە قرال و سلطانلر ايچون دعا ايتمەنڭ بر صاقينجەسي يوقدر. پيغمبر افنديمزە صلات گتيردكدن صوڭرە، آيريجە اوڭا سلام، آلينە و اصحابنە دە صلات سلام گوندرمك. 

٧. قولاق ويردكلري تقديردە ايشيتەبيلەجك اولانلر، خطبەيە قولاق ويرمليدر. 

٨. ايشيتەمەينلرڭ ایسە ذكرلە مشغول اولمەلري مندوبدر. 

٩. اڭ فضيلتليسي، بو اثنادە كهف سورەسني اوقومقدر. 

١٠. داها صوڭرە يينە پيغمبر افنديمزە صلات گتيريلمليدر. 

١١. خطبە، منبر أوزرندە اوقونمليدر. 

١٢. منبر، محرابە يوڭلنلرڭ صاغ طرفندە بولونمليدر. 

١٣. خطيب، كنديسنە مخصوص تك كيشيلك يرندن آيريلارق منبرە چيقمادن أوڭجە، منبر ياڭندەكي جماعتە سلام ويرمليدر. اما مسجد قاپيسندن گيررسە، ديگرلري گبي هر اوغراديغنە سلام ويرمليدر. 

١٤. منبرە چيقديغندە جماعتە يوڭلمليدر. 

١٥. برنجي خطبەيە باشلامەدن أوڭجە منبردە اوتورملي، اوتورمادن أوڭجە دە جماعتە سلام ويرمليدر. خطيبڭ سلامنە، جماعتڭ قارشيلق ويرمسي ايسە واجبدر. 

١٦. جماعتڭ طوپلي اولارق دگل، فقط سادەجە بر كيشينڭ خطيب حضورندە اذان اوقومسي سنّتدر. منارە أوزرندە اوقونان ايلك اذانە گلينجە، اگر جماعتڭ طوپلانمسي بوڭا باغلي ايسە سنّت اولور. 

١٧. خطبەنڭ آچيق و نت، خلقڭ آڭلايابيلەجگي طرزدە اولمسي، نە چوق اوزون، نە دە چوق قيصە اولمامسي و نمازدن أوڭجە اوقونمسي سنّتدر. 

١٨. خطبە اوقوركن خطيب، صاغە صولە دونمەملي، عكسنە جماعتە يوڭليك اولملي، صول طرفندە - آغاجدن ياپيلمش بيلە اولسە- بر قيليچ ويا عصا بولونديرملي، صاغ ياڭنی دە منبرڭ كنارينە طايامليدر. 

 

حنبليلرە گورە خطبەنڭ سنّتلري؛

١. خطيب، خطبەيي منبر أوزرندە ويا يوكسكجە بر يردە اوقومليدر. 

٢. جماعتە گلديگندە سلام ويرمليدر. 

٣. منبرە چيقدقدن صوڭرە دە جماعتە سلام ويرمليدر. 

٤. منبردە، جماعتە يوڭليك وضعيتدە طورمليدر. 

٥. قارشيسندە اذان اوقونوب تماملاننجەيە قدر اوتورمليدر. 

٦. ايكي خطبە آراسندە، اخلاص سورەسي اوقوياجق قدر اوتورمليدر. 

٧. خطبەيي آياقدە اوقومليدر. 

٨. قيليچ، ياي ويا بر صوپەيە طايانمليدر. 

٩. خطبەيي، صاغە صولە دونمكسزين، أوڭنە طوغري طورارق ايراد ايتمەليدر. 

١٠. هر ايكي خطبەيي دە قيصە طوتمليدر. 

١١. ايكنجي خطبەيي برنجيسندن داها قيصە اوقومليدر. 

١٢. هر ايكي خطبەدە دە گوجي نسبتندە سسنى يوكسلتمليدر. 

١٣. مسلمانلر دعا ايتمەليدر. دولت باشقاني ويا اوغلي ياخود باباسي گبي بليرلي بر كيشي يە دعا ايتمەسي دە مباحدر.

١٤. خطبەيي كتابدن اوقومليدر. 

 

مالكيلرە گورە خطبەنڭ سنّتلري؛

١. خطيب، برنجي خطبەيي اوقومادن أوڭجە، مؤذّنين اذاني اوقويوب تماملامەسنە دك اوتورمليدر. 

٢. ايكي خطبە آراسندە، اخلاص سورەسني اوقوياجق قدر اوتورمليدر. 

٣. خطبەيي منبر أوزرندە اوقومليدر. ( بو، مندوبدر) . احتياج اولمادقجە منبرڭ اڭ أوست قسمنە چيقمامەليدر. عكسنە، جماعتە خطبەيي طويورابيلەجك بر يوكسكلكدە طورمقلە يتينمليدر. 

٤. خطبە ايچون منبرە چيقاركن جماعتە سلام ويرمليدر. سلاملە باشلامەنڭ اصلي سنّتدر. سلامڭ، منبرە چيقيش اثناسندە ويريلمسي مندوبدر. سلامي، منبرە چيقيشدن صوڭرەيە ايرتەلەمك مكروهدر. منبرە چيقدقدن صوڭرە سلام ويرمسي حالندە، جماعتڭ بو سلامە قارشيلق ويرمسي واجب دگلدر. 

٥. خطبە اثناسندە عصا و بڭزري شيلرە طايانمليدر. 

٦. هر ايكي خطبەيە، اللّٰهە حمد و ثنا ايلە باشلاملىدر. 

٧. بوندن صوڭرە خطبەيە باشلاركن دە رسول  اللّهە (ع ص م) صلات سلام گتيرمليدر. 

٨. برنجي خطبەيي، قرآن كريمدن بر آيت اوقويارق صوڭە ايرديرملي، ايكنجي يي ايسە، ”يغفراللّه لنا و لكم“ دعاسيلە صوڭە ايرديرمليدر. بونڭ يرينە، ”اذكراللّه يذكروكم“ جملەسني اوقومق دە يترليدر. 

٩. خطبەنڭ تقوا امرينى، بتون مسلمانلرە دعايي، صحابەلرە ترضيەدە بولونمەيي قاپسامەسي گركير. 

١٠. دشمانلرە قارشي مظفّر اولمسي، اسلامڭ دە كنديسيلە گوچلنمسي ايچون دولت باشقاننە دعادە بولونمق مستخبدر. 

١١. هر ايكي خطبەدە طهارت خالي أوزرە بولونمق دەمستخبدر. 

١٢. هر ايكي خطبەدە، جناب اللّٰهڭ بول نعمتلر احسان ايتمەسي، صيقينتي و مشقّتلري گيدرمسي، دشمانلرە قارشي ظفر قزانيلمسي، خستەلق و علّتلردن عافيت بولونمسي ايچون دعا ايديلمليدر. 

١٣. دولت باشقاننڭ عدالت و احسان أوزرە بولونمسي ايچون دعا ايتمك دە مستخبدر. 

١٤. جماعتڭ خطبەيي ايشيتەبيلمەسي ايچون سسي فضلەجە يوكسلتمك مندوبدر. 

١٥. ايكنجي خطبەدە سسي يوكسلتمەنڭ، برنجي يە نسبتلە داها آز طوناژدە اولمسي گركير. 

١٦. ايكنجي خطبە، برنجي يە نسبتلە داها قيصە اولمليدر. هر ايكي خطبە دە خفيف طوتولمليدر. ( درت مذهبە گورە اسلام فقهي) :قايناق http://www.xn--mgbcanya0ab4l6abbcd.com - خطبەنڭ سنّتلري نەلردر؟  

بزه  صورو صورڭ
يوروم ياپڭ