" اخلاق " هنوز يوروم ياپيلمامش

 

 قناعت و توكّل نەدر؟

بونلر گونلك ياشانتيمزدە چوق كرەلر دويديغمز سوزلر. بو و بوڭا بڭزر سوزلر ايكي كلمەيي ياڭليش بيلمەمزدن/أوگرنمەمزدن قايناقلانير. ’توكّل‘ و ’قناعت‘. 

:جواب

أوگرنيلمش و أوگرتيلن ايكي ياڭليش!

 

بر مقصدڭ ألە گچمسي ايچون أوتەدن بري بيلينن چارەلر، تدبيرلر، يوللر نە ايسە اونلري اويغولامق گركير. چونكە اللّٰه، بو عالمدە هرشيئڭ، هر حادثەنڭ ميدانە گلمەسني برطاقيم سببلرڭ و چارەلرڭ تطبيق ايديلمەسنە باغلاميشدر. بوڭا ’سبيب حكمتي‘ دينير.

 

يعني بر شيئڭ ياراتيلمسي، بر ايستگڭ ويريلمسي، اونڭلە ايلگيلي سببلرڭ ميدانە گليشندن صوڭرە گرچكلشير. اللّٰهڭ عادتي بو شكلدە دوام ايتمكدەدر. 

”چاليشمق ويا چاليشمامق فرق ايتمز. نصيبڭ وارسە گلير، يوقسە گلمز. گونلك يوميەمزي قازاندق. بو قدر چاليشمە يتر. بونلر دە امّا چاليشييورلر. طورمق، ديڭلنمك بيلمزلر. ألندەكيلە يتينمەسني بيلمليسڭ. نە قدردە قناعتسز. تدبيرينى آلسەڭ دە آلماسەڭ دە دگيشمز. توكّل ايت!“

بونلر گونلك ياشانتيمزدە چوق كرەلر دويديغمز سوزلر. بو و بوڭا بڭزر سوزلر ايكي كلمەيي ياڭليش بيلمەمزدن/أوگرنمەمزدن قايناقلانير. ’توكّل‘ و ’قناعت‘. 

 

اوت انسان قناعتكار اولمليدر. ألندەكيلرلە يتينمەسني بيلمليدر. اما قزانجلريلە يتينمليدر. بزلر بر شيلر ايچون سوركلي غيرت گوستريرز. چاليشيرز، ديدينيرز. أوڭمزدە ياپديغمز ايشلر و صوڭوچلري وار. يعني أمك و محصول. ايشتە جان آليجي نقطە بورادە. امگڭ كنديسنە، أيلمە، چاليشمەيە قناعت ايتمەمك. ”و ( يينە بيلديريلمديميكە) شبهەسز انسان ايچون، ( كندي) چاليشديغندن باشقەسي يوقدر.“ ( نجم، ٣٢) بونلرڭ صوڭوجندە ألدە ايديلن محصولە، قزانجە، ميوەلرە، أورونلرە قناعت ايتمك. امگە، چاليشمەيە قناعت كوتولنمشدر. نتيجەيە قناعت أوگولمشدر. قزانجە قناعت، ايشە اولان غيرتمزي، هيجانمزي، ميلمزي آرتيرير. ايشتە بيوك ذاتلرڭ حياتلري. چاليشمەلري اولان عبادتلرە، خدمتلرە قناعت ايتمەمشلردر. داها فضلە چاليشمق ايستەمشلردر. خدمتلرينە وقتڭ يتمديگندن شكايتجي اولمشلردر. ايشتە اجداديمز.. گوزيمزڭ أوڭندە آوروپە، ژاپونيە و ديگر گليشمش ئولكەلر. 

 

امگڭ كنديسنە اولان قناعتمز ايسە شوق و غيرتمزي بيڭدن برە اينديرير. و بزلرە، ”چاليشييورم. ألمە هيچ بر شي گچمييور! نە ايچون بو ايشە گيدەيم؟ نەدن بوني ياپايم، دوام ايدەيم؟“ سوزلرينى سويلتديرر. بزلري عطالت زندانلرينە آتار. ايرتەسي گون اولان ايشە ميلمزي قيرار. احتياج، فقيرلك بلاسيلە قارشو قارشو بيراقير. ايشتە بزلر! 

گلەلم ايكنجی كلمە اولان ’توكلە... انسانلر، پيغمبرلرڭ گتيردكلري الٰهي شريعتلرە و اللّٰهڭ قويديغي طبيعت قانونلرينە مخاطب اولورلر. الٰهي شريعتلرە مخالفتڭ جزاسي چوغونلقلە آخرتە قاليركن، طبيعت قانونلرينە مخالفتڭ جزاسني همن گورورلر. كوچك-بيوك، انسان-حيوان، ظالم-مظلوم فرق ايتمز. 

 

بر مقصدڭ ألە گچمسي ايچون أوتەدن بري بيلينن چارەلر، تدبيرلر، يوللر نە ايسە اونلري اويغولامق گركير. چونكە اللّٰه، بو عالمدە هر شيئڭ، هر حادثەنڭ ميدانە گلمەسني برطاقيم سببلرڭ و چارەلرڭ تطبيق ايديلمەسنە باغلاميشدر. بوڭا ’ تسبيب حكمتي‘ دينير. يعني بر شيئڭ ياراتيلمسي، بر ايستگڭ ويريلمسي، اونڭلە ايلگيلي سببلرڭ ميدانە گليشندن صوڭرە گرچكلشير. اللّٰهڭ عادتي بو شكلدە دوام ايتمكدەدر.         

 

توكّل ديمك، وظيفەيي، ياپيلاجق ايشي، گوروي اللّٰهە حوالە ايتمك دگل؛ نتيجە حقّندەكي امري و قراري اوڭا بيراقمق ديمكدر. ”... بر كرە عظم ايتدڭمي آرتيق اللّٰهه توكّل ايت.“ ( آل عمران، ١٥٩) مألندەكي آيت بوڭا اشارت ايدر. 

 

بر چوق انسان بورادە خطايه دوشرك توكلي، وظيفەنڭ ايفاسني، اللّٰهە حوالە ايتمك صانارق تنبللگە دوشرلر. سببلرە صاريلمادن اللّٰهە ياپيلان توكّل، توكّل دگل تنبللكدر. بو دە اسلاميتدە منع ايديلمشدر. رسول اللّه افنديمز (ع ص م) ”دوەمي بيراقوب توكّل ايدەيم.“ ديينە ”باغلا دە أويلە توكّل ايت!“ بويورمشلردر. ( ابن عساكر) 

 

”هاني بر زمانلر موسي قومي ايچون صو ايستەمشدي، بز دە: ’عصاڭلە طاشە اور!‘ ديمشدك، بونڭ أوزرينە او طاشدن اون ايكي پيڭار فيشقيرمشدي. . .“ الماليلي حمدي يازير بو آيتڭ تفسيرندە شونلري سويله يور: ”حضرت موسي، صوسزلقدن و قوراقلقدن يانوب قاورولان قومي ايچون جناب حقّدن صو ديلييور، ياغمور دعاسنە چيقييور. جناب اللّٰه دە بو دعايي قبول ايلە ايستەنيلندن داها بيوك خارق العادە بر نعمت احسان ايدييور. گلوب گچيجي بر ياغمور يرينە، اسرائيل اوغوللرينڭ اون ايكي بويوندن هر برينە مخصوص آيري آيري اون ايكي پيڭار فيشقيرتييور و بونڭلە يوجە وارلغنە و الٰهي عنايتنە آچيق بر بلگە بخش ايدييور. أويلەسنە بخش ايدييوركە، دعانڭ آرقەسندن فعلي بر تشبّثك    لزومني امر ايدييور، ’عصاڭ ايلە طاشە اور!‘ دييور.“ (حقّ ديني قرآن ديلي، بقرە  ١/٦٠ نجي آيتڭ تفسيري) 

 

سببلرە مراجعت ايتمك فعلي بر دعادر. سببلرڭ، حادثەنڭ ميدانە گليشندە هيچ بر تأثيرلري يوقدر. سببلرە ياپيشمق ديمك اللّٰهڭ عادتنە اويغون حركت ايتمك، باشاري يي او يولدن ايستەمك ديمكدر. ”بن بويلە ياپدم. اونڭ ايچون قازاندق. بو سببلر اولماسەيدي ايشلر اولمازدي. بونلر اولديغي ايچون شونلر اولدي“ گبي سوزلر اولدقجە ياڭليش اولور.

چونكە هيچ بر سببڭ حدي دگلكە كوچك بر اكمك ايچون قوجە دنيايي گونش اطرافندە دونديرسون. گيجە-گوندوزي گتيرسين. روزگارە حكم ايدوب، بلوطلردن رحمت طامله لريني صاغسين. اينجە، نازك اولان كوكلرە، طاشلري و طوپراغي دلديرسين. 

 

عالمدە بو الٰهي عادتي گوردكدن صوڭرە بزە دوشن ايش؛ كندي وظيفەمزلە اللّٰهڭ وظيفەسني قاريشديرمامق. بزم وظيفەمز: ياپيلاجق بر ايشڭ شرطلريني، قوراللريني، وسيلەلريني بولمق و ألدن گلديگي قدر تطبيق ايتمك. نتيجەيي اللّٰهە بيراقمق. نتيجەيي ويرمك، ويرمەمك، آز ويرمك، چوق ويرمك اونڭ ألندەدر. 

 

نتيجۀ كلام: امگە دگل، محصولە قناعت ايتمك؛ وظيفەيي حوالە دگل، نتيجەيي اللّٰهە بيراقمق؛ سببلرڭ ايجاددە تأثير صاحبي اولماديغني بيلمك ’قناعت‘ و ’توكل‘ موضوعسنڭ أوزيدر. :قايناق http://www.xn--mgbcanya0ab4l6abbcd.com - قناعت و توكّل نەدر؟

 

يازار: مخلص كورپە

بزه  صورو صورڭ
يوروم ياپڭ